پروژه توسعه دانش فنی هلیوم

هلیوم دومین عنصر فراوان در جهان و در جو کرهی زمین، ششمین گاز فراوان بعد از نیتروژن، اکسیژن، آرگون، کربندیاکسید و نئون است. هلیوم برای اولین بار در سال 1903 میلادی توسط اراسموس هاورث در شهر دکستر در ایالت کانزاس کشف شد. هلیوم سبکترین گاز نجیب و بعد از هیدروژن، سبکترین گاز در بین همه گازها است. هلیوم با ویژگیهایی مانند دمای جوش بسیار پایین، ابعاد مولکولی کوچک، اشتعال ناپذیری، غیرسمی و بی بو و بی رنگ بودن، داشتن ظرفیت گرمایی و ضریب انتقال حرارت بسیار بالا، از عناصر پرکاربرد و استراتژیک در زمینه های گوناگون ازجمله فناوریهای پزشکی مانند عکس برداری پزشکی(MRI)، صنایع الکترونیک، جوشکاری، صنایع هستهای، تحقیقات علمی و اکتشافات فضایی است. بیشترین کاربرد هلیوم به عنوان مایع خنک کننده در دستگاههای عکسبرداری پزشکی و به طور کلی ابرهادی ها است. سایز بسیار کوچک هلیوم باعث شده تا به ماده مناسبی جهت یافتن نشتی در ساخت تجهیزات مختلف تبدیل شود. هر کدام از کاربردهای ذکر شده برای هلیوم، درصد خلوص متفاوتی را نیاز دارند، به عنوان مثال برای استفاده در بالنها حداقل درصد خلوص موردنیاز %5/97، برای جوشکاری %99/99 و برای دستگاههای عکسبرداری پزشکی %995/99 است .

استانداردهای متفاوتی برای درجه بندی محصول هلیوم وجود دارد. یکی از این استانداردها درجه بندی بر اساس تعداد عدد 9 در درصد خلوص محصول هلیوم است، به عنوان مثال هلیوم درجه 5 به محصول با درصد خلوص %999/99 نسبت داده میشود. سازمان زمین شناسی ایالات متحده آمریکا، درجه A را به محصول هلیوم با درصد خلوص %995/99 نسبت میدهد. 

 میزان تقاضا برای هلیوم در جهان درحال افزایش است و در سال 2020 میلادی، این میزان معادل 170 میلیون مترمکعب بوده است. پیشبینی میشود میزان تقاضای هلیوم سالانه حداقل به میزان %2 افزایش یابد. عمده این رشد مصرف مربوط به کشورهای چین و هند خصوصا برای استفاده در تراشه های الکترونیک است. در سالهای اخیر استفاده از هلیوم در نیروگاههای هسته ای رشد قابل توجهی داشته و با توجه به چشم انداز گسترش نیروگاههای هسته ای در نقاط مختلف جهان، تقاضای هلیوم رو به افزایش خواهد بود. ایالات متحده آمریکا بزرگترین تولیدکننده و همچنین مصرف کننده هلیوم در جهان است، درنتیجه نقش بازیگر اصلی بازار جهانی هلیوم را دارد. دومین تولیدکننده بزرگ هلیوم، کشور قطر است که از منبع گازی مشترک با ایران، پارس جنوبی، سالانه بیش از 55 میلیون متر مکعب محصول هلیوم تولید میکند. در سالهای گذشته واحدهای تولید هلیوم در کشورهای الجزایر، قطر و استرالیا راهاندازی شدند، اما با این وجود هنوز میان ظرفیت پیشبینی شدهی تولید جهانی هلیوم و تقاضای آن فاصلهی محسوسی وجود دارد. همچنین در سال 2016 میلادی شرکت مطالعاتی IHS Markit در گزارش هلیوم خود پیش بینی کرد، ایران نیز در سالهای 2020 تا 2025 میلادی مسیر احداث واحد تولید هلیوم را طی می کند